Rolnik lub domownik, który rozpoczyna prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej lub rozpoczyna współpracę przy prowadzeniu tej działalności, może nadal podlegać ubezpieczeniu społecznemu rolników, jeśli:

  • podlegał temu ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy nieprzerwanie przez co najmniej 3 lata i nadal prowadzi działalność rolniczą, lub stale pracuje w gospodarstwie rolnym obejmującym obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub w dziale specjalnym w rozumieniu ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników;
  • złoży w Kasie oświadczenie o kontynuowaniu tego ubezpieczenia w terminie 14 dni od rozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej lub rozpoczęcia współpracy przy jej prowadzeniu (formularz oświadczenia KRUS UD-24). Niezachowanie terminu na złożenie oświadczenia jest równoznaczne z ustaniem ubezpieczenia od dnia rozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej lub współpracy przy jej prowadzeniu. Oświadczenie można złożyć na wniosku o wpis do CEIDG przedsiębiorcy (CEIDG-1). Złożenie wniosku w tej formie traktowane jest jak dotrzymanie terminu złożenia oświadczenia w KRUS;
  • nie jest pracownikiem i nie pozostaje w stosunku służbowym;
  • nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty albo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych;
  • kwota należnego podatku dochodowego za poprzedni rok podatkowy od przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej nie przekracza kwoty 3604 zł.

Kwota podatku od prowadzonej działalności pozarolniczej ma wpływ na możliwość pozostania przez rolnika lub domownika w ubezpieczeniu społecznym rolników, w kolejnych latach. Do dnia 31 maja każdego roku, po rozliczeniu roku podatkowego, rolnik lub domownik podlegający ubezpieczeniu rolniczemu, prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą lub współpracujący przy jej prowadzeniu, ma obowiązek złożyć w KRUS zaświadczenie naczelnika właściwego urzędu skarbowego albo oświadczenie, że kwota należnego podatku dochodowego od przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej za poprzedni rok podatkowy nie przekroczyła rocznej kwoty granicznej.

Jeśli kwota tego podatku przekroczy tzw. „roczną kwotę graniczną", a także jeżeli nie zostanie zachowany powyższy termin złożenia zaświadczenia albo oświadczenia, ubezpieczenie rolnika lub domownika ustanie z dniem, do którego rolnik lub domownik zobowiązany był złożyć zaświadczenie w jednostce Kasy, chyba że ten rolnik lub domownik zaprzestał prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w sposób trwały lub okresowy przed upływem tego terminu.

Rolnik lub domownik prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą ma obowiązek opłacać miesięczną składkę podstawową na ubezpieczenie emerytalno-rentowe w podwójnym wymiarze. Z kolei na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie składka za te osoby opłacana jest w pojedynczej wysokości, podobnie jak za pozostałych ubezpieczonych, którzy nie prowadzą pozarolniczej działalności gospodarczej.

Pozarolnicza działalność gospodarcza jest to – w rozumieniu ustawy – pozarolnicza działalność gospodarcza prowadzona na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez osoby fizyczne, na podstawie przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców, z wyłączeniem: wspólników spółek prawa handlowego oraz osób prowadzących działalność w zakresie wolnego zawodu.

Prawo do ubezpieczenia w KRUS, oprócz rolnika posiadającego 1 ha przeliczeniowego gruntu rolnego, mają także domownicy rolnika. W myśl przepisów, domownikiem rolnika jest osoba, która:

  1. jest osobą bliską rolnikowi;
  2. ukończyła 16 lat;
  3. pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie,
  4. stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy.

Podsumowując, możliwość opłacania składek w KRUS przez osobę, która prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą, jest wyjątkiem od reguły. Opłacanie składek do KRUS jest możliwe tylko przy działalności gospodarczej prowadzonej na niewielką skalę, w stosunku do podstawowej działalności rolniczej. Rolnicy, którzy w swych przedsiębiorstwach osiągają większe dochody, przekraczające dochody z gospodarstwa, mają obowiązek zgłoszenia działalności gospodarczej w ZUS i tam opłacać składki na ubezpieczenie.

Podstawa prawna:

  • ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. 2021 r., poz. 266);
  • ustawa z dnia 6 marca 2018 r. prawo przedsiębiorców (Dz. U. 2021., poz. 162).